ÖZ-ŞEFKAT: KENDİNE NASIL DAVRANIYORSUN?

 

Durun ve bir dakika düşün; başkalarına kendinize davrandığınız gibi davransanız ne olur?

Bu düşünmenin sonunda “Çok iyi olur!” dediyseniz tebrikler doğru yoldasınız. Öz şefkat becerisi gelişmiş ve kendi benliğine saygılı nadir insanlardansınız. Ancak cevabınız “Sanırım sonuçları çok iyi olmazdı” olduysa bu durum öz şefkatle ilgili çalışmanız gerektiğine işaret ediyor.

Şefkat başkalarının hatalarına ve acılarına karşı anlayışla yaklaşabilme, acılarını dindirebilme isteğiyle yaklaşma biçimidir; Öz şefkatse kişinin acı çektiği ve zorlu hayat deneyimleri yaşadığı durumlarda kendisini sert biçimde yargılamadan, acımasızca yaklaşmadan, kendisine şefkatle yaklaşmasıdır. Yani bireyin başarısızlık, yetersizlik yaşadığı durumlarda başkasına gösterebildiği şefkati kendisine gösterebilme becerisi olarak ifade edilebilir. 

Çoğumuz çocukluktan itibaren başarıya, onaya ve sürekli güçlü olmaya odaklanarak büyüyoruz. Başarılı olduğumuzda daha çok sevileceğimizi hissettiren aile yapılarında sadece başarı odaklı bir benlik oluşturmaya başlıyoruz. “Hata yaparsam değersiz olurum” inancı, kendimize karşı acımasız bir iç ses geliştirmemize yol açıyor. Zamanla bu bir alışkanlık haline geliyor ve başkalarına gösterdiğimiz anlayış ve empatiyi kendimizden esirgemeye başlıyor, bunu alışkanlık haline getiriyoruz.

Bir sevdiğiniz hata yaptığında ya da üzgün olduğunda nasıl yaklaşırsınız? Muhtemelen; “Kendini suçlama.” “Herkes hata yapabilir.” “Yalnız değilsin.” “Kendine bu kadar yüklenme” gibi şefkatli yaklaşımlar sergileriz bir de dönüp kendimiz hata yaptığımızda verdiğimiz cevaplara bakalım; “Nasıl bu kadar aptal olabilirim?” “Yine her şeyi berbat ettim.” “Herkes bir şekilde başa çıkıyor, bir ben beceremedim.” Maalesef kendimize kimseye davranmadığımız kadar acımasız davranırız. Öz Şefkat tam olarak bu farklı görmekle başlar. Öz şefkat kavramı kendimizi kandırmak veya şımartmak değildir hatta görülenin aksine narsistçe bir yaklaşım hiç değildir. Tam aksine kendine dürüstçe yaklaşarak “Evet, zorlandım ama bu beni başarısız biri yapmaz.” diyebilmektir. Yapılan araştırmalarda öz şefkat yetisi gelişmiş insanların genellikle öz saygılarının da yüksek olduğu bilinmektedir. Öz şefkati yüksek kişiler daha az depresif, daha dayanıklı, ilişkilerinde daha sağlıklı sınırlar koyan kişilerdir çünkü kendini sürekli suçlayan biri, içten içe hep bir şeyleri telafi etmek zorunda hisseder bu da beraberinde yetersizlik duygusunu getirir. Unutmamalıyız ki, kendimize veremediğimiz hiçbir duyguyu başkalarına da tam anlamıyla veremeyiz. Öz şefkat, başkalarına göstereceğimiz şefkatinde temellerini oluşturur. 

Kendinize şefkat göstermek, zayıflık değil, bir güçtür. Çünkü kendinizle dost olduğunuzda, başkalarına karşı da daha sabırlı, anlayışlı ve dengeli olabilirsiniz.

Amerikalı psikolog Kristin Neff’e göre öz şefkat üç temel bileşenden oluşur:

1. Kendine nezaket: Hata yaptığında kendini yargılamak ve suçlamak yerine anlayış göstermek yani nezaketli yaklaşmak.
2. Ortak insanlık duygusu: Acı çekmenin sadece sana özgü olmadığını hatırlamak, benzer acıları yaşayan benim gibi insanlar var diyebilmek ve herkes hata yapar anlayışını önemsemek.
3. Farkındalık (mindfulness): Acıyı bastırmak ya da abartmak yerine, olduğu gibi acının varlığını kabul etmek.

Öz şefkat gelişebilecek bir yetidir. Peki öz şefkat nasıl gelişir? Bunun için yapabileceğiniz bazı pratiklere bir bakalım:

1-      Zorlayıcı bir hayat deneyiminin ardından kendinize ilk ne söylediğinizi gözlemleyin sonra durun ve “Şu an karşımda bir sevdiğim bu olayı yaşasaydı ona derdim?” deyin ve bunu kendinize çevirin. Zaman içerisinde buna alışacak ve gerçekten direkt olarak kendinize bu sözleri söylemeye başlayacaksınız.

2-      Kendinize sanki iyi bir dostunuza yazıyormuş gibi mektup yazın. Bu kendinize karşı olan bakışınızı yumuşatmaya yardımcı olacaktır.

3-      Gün içerinde birkaç dakika durup “Şu an nasılım?” diye kendinize sorun, hislerinizin farkına varın.

4-      Başarısızlık günlüğü tutmak da başka bir yöntemdir, yaşadığınız zorlayıcı hayat deneyimlerinin ardından bunları ve size hissettirdiklerini not alın. Aldığınız notların altına destekleyici cevaplar yazın.

Kendinizi sevin. Başkalarına gösterdiğiniz şefkati, kendinizden esirgemeyin. Unutmayın, hayat boyu birlikte yaşayacağınız tek kişi sizsiniz!

 

 

KAYNAKÇA

Küçük, M. (2020). Yetişkinlerin öz şefkat, bağlanma stilleri ve psikolojik iyi oluş özelliklerinin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Gelişim Üniversitesi, İstanbul.